Самарқанд – жаҳон мероси чорраҳасида: ЮНЕСКОнинг 43-бош конференцияси тарихий бурилиш нуқтаси
Буюк Ипак Йўлининг марказида жойлашган, асрлар давомида цивилизациялар чорраҳаси бўлиб келган қадимий Самарқанд шаҳри шу кунларда яна бир тарихий воқеага шоҳид бўлмоқда. Франция пойтахти Париждан ташқарида илк бор ЮНЕСКО (Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Таълим, Фан ва Маданият бўйича ташкилоти) Бош конференциясининг 43-сессияси мезбонлигини айнан Самарқанд ўз зиммасига олди. Бу нафақат Ўзбекистон, балки бутун Марказий Осиё минтақаси учун катта шараф ва халқаро эътирофнинг ёрқин намунасидир.
ЮНЕСКО тарихида, ташкилотнинг Бош конференцияси одатда Париждаги бош қароргоҳида ўтказилган. Бу сафарги Самарқанд мезбонлиги эса ташкилот тарихида мисли кўрилмаган воқеа бўлиб, Ўзбекистоннинг жаҳон цивилизацияси, илм-фан ва маданият тараққиётига қўшган беқиёс ҳиссасининг халқаро миқёсда яна бир бор эътироф этилишини англатади. Бу – ЮНЕСКОнинг ўзи ҳам Шарқнинг бой меросига ва замонавий Ўзбекистоннинг очиқлик сиёсатига юксак баҳо бераётганининг белгисидир.
Самарқанднинг танланиши бежиз эмас. Айнан шу заминда Имом ал-Бухорий, Абу Райҳон Беруний, Ибн Сино, Муҳаммад ал-Хоразмий, Амир Темур, Мирзо Улуғбек каби буюк мутафаккирлар, олимлар ва давлат арбоблари камол топган. Уларнинг илм-фан, тиббиёт, фалакиёт, математика, адабиёт ва санъат соҳаларидаги кашфиётлари, асарлари бутун дунё илм-фани тараққиётига беқиёс таъсир кўрсатган. Жумладан, Мирзо Улуғбек томонидан Самарқандда бунёд этилган расадхона, унинг “Зижи Кўрагоний” асари асрлар давомида Шарқ ва Ғарб астрономлари учун асосий манба бўлиб хизмат қилган.
Ўзбекистон, хусусан Самарқанд, Бухоро, Хива, Шаҳрисабз каби шаҳарлари билан биргаликда, инсоният тарихидаги энг йирик илмий, маданий ва маърифий марказлардан бири бўлган. Ислом олтин асрининг пойдевори айнан шу заминда қурилган. Бу ерда диний бағрикенглик, илмга чанқоқлик, санъатга бўлган юксак эҳтиром авж олган.
Бугунги кунда ҳам Ўзбекистон жаҳон ҳамжамияти билан яқин ҳамкорликни ривожлантириб, маданий меросни асраб-авайлаш, таълим ва фанни ривожлантириш борасида муҳим қадамларни ташламоқда. ЮНЕСКО билан ҳамкорлик доирасида кўплаб лойиҳалар амалга оширилмоқда, маданий объектлар реставрация қилиниб, келажак авлодларга етказилмоқда.
Самарқанддаги 43-сессия глобал миқёсдаги муҳим масалаларни, жумладан, таълимни ривожлантириш, илм-фан ютуқларини оммалаштириш, маданий хилма-хилликни сақлаш, ахборот ва коммуникация технологияларини инсоният манфаатлари йўлида қўллаш каби долзарб мавзуларни муҳокама қилиш учун платформа бўлади.
Бу анжуман нафақат халқаро ташкилотлар ва давлатлар ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлайди, балки Самарқанднинг жаҳон саҳнасидаги мавқеини янада оширади. Ушбу тадбир орқали дунё яна бир бор Ўзбекистоннинг бой тарихи, маданияти ва бугунги кундаги ривожланиш суръатларига гувоҳ бўлади.
